चीनको जासूसी जहाजले ताइवानको सामुद्रिक क्षेत्रको नक्सा बनायो

काठमाडौं । सेन्टर फर स्ट्राटेजिक एण्ड इन्टरनेशनल स्टडीज (सीएसआईएस) का अनुसन्धानकर्ताहरूले गत वर्षको अन्तिम केही महिनामा चिनियाँ जासुसी जहाजले ताइवानको समुद्रीतटको नक्सा बनाएको पत्ता लगाएका छन्। यो जहाजको नाम झु हाइ युन हो। यो अत्याधुनिक अनुगमन र निगरानी उपकरणसंग सुसज्जित छ।

सामुद्रिक मामिलाका विज्ञले मानिसहरूको ध्यान भारत–माल्दिभ्स–चीन सम्बन्धतिर थियो र यसतर्फ कसैको ध्यान नगएको बताएका छन् । ताइवानको सामुद्रिक क्षेत्रको तल्लो भागको नक्सा बनाएपछि अब चीन र ताइवानबीच फेरि सानो युद्ध हुने सम्भावना रहेको चर्चा छ । किनभने चीन आफ्नो कार्यबाट पछि हटेको छैन।

चीनको नयाँ हाईटेक रिसर्च जहाजले ताइवानको सामुद्रिक क्षेत्रमा घुमेर समुद्री नक्सा बनाएको थियो । यो चीनको एकदमै दुर्लभ कदम हो, जसमार्फत उसले ताइवानलाई चुनौती दिन चाहन्छ। चीन ताइवान वरपरको समुद्री वातावरण कस्तो छ भनेर जान्न चाहन्न्। यो चिनियाँ जासूस जहाजको उद्देश्य सैन्य अनुसन्धान मात्र हो।

सीएसआईएसको रिपोर्ट अनुसार झू ​​हाइ युन जहाजले निरन्तर यस्तै अनुसन्धान गरिरहेको छ। ताइवान र चीनबीचको सम्बन्ध शत्रुताले भरिएको छ। तर, ताइवानको खाडीमा रहेका दुई देशबीच फेरि तनावको स्थिति आउन सक्ने विज्ञहरू बताउँछन् । किनकि सन् २०२० देखि चीनले यस खाडीमा लगातार आफ्नो गतिविधि बढाउँदै आएको छ।

झू हाइ युन चीनका दर्जनौं अनुसन्धान जहाजहरू मध्ये एक हो। यसले समुद्री वातावरणको तथ्याङ्क सङ्कलन गर्ने दाबी गर्छ। चीनले यो जहाज नागरिक, वैज्ञानिक र व्यावसायिक उद्देश्यका लागि अनुसन्धानका लागि मात्र निर्माण गरिएको दाबी गरेको छ । तर विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि यसले सेनाको लागि जासुसी पनि गर्दछ।

झु हाइ युनमा स्थापित अत्याधुनिक उपकरण र एआइ-संचालित मेसिनहरूले यसलाई उत्कृष्ट अनुसन्धान जहाज बनाउँछ। यसले एक मदरशिप जस्तै काम गर्दछ। जसले ५० भन्दा बढी मानवरहित सवारी साधन चलाउन सक्छ । चाहे त्यो हावामा उड्ने ड्रोन होस् । त्यो पानीमुनि डुब्ने पनडुब्बी होस् वा जमिनमा दौडने रोबोटहरू।

झु हाई युनका ड्रोनले समुद्रको सतहलाई करिब १६० किलोमिटर, हावामा ४००० मिटर र १५०० मिटरको गहिराइमा नक्सा बनाउन सक्छ। यो जहाज दोहोरो-प्रयोग अनुप्रयोगहरू चलाउँछ। त्यहाँ पनडुब्बीहरू छन् जुन पानीमुनि जान्छन्। त्यहाँ समुद्रमुनि ग्लाइडरहरू पनि छन्। जसले पानीमुनि गएर साइड स्क्यान सोनार जस्तै काम गर्छ । समुद्र मुनि ल्यान्डमाइन पत्ता लगाउन सक्छ। पनडुब्बी पत्ता लगाउन सक्छ। हावामा उड्ने ड्रोनहरूले वरपरका क्षेत्रहरू र लक्षित क्षेत्रहरूलाई चिन्ह लगाउँछन्।

सीएसआईएसका वरिष्ठ अनुसन्धान फेलो ब्रायन हार्टका अनुसार हिन्द महासागर क्षेत्र (आईओआर) मा चिनियाँ जासूस जहाज जियाङ वाङ होङ ०३ को कामको विश्लेषण गर्दा झू हाइ युनको कार्य पत्ता लागेको थियो। त्यतिबेला उसले भारतको एक्सक्लुसिभ इकोनोमिक जोनमा निगरानीको काम गरिरहेको थियो ।

यो जहाज यस क्षेत्र बाहिर समुद्रमा जिगज्याग ढाँचामा गइरहेको थियो। उसले यो काम श्रीलंका र माल्दिभ्स नजिक तीन हप्ताभन्दा बढी समयसम्म गरेको थियो। उसले भारतको समुन्द्री सतहको नक्सा पनि बनाएको हुनसक्ने आशंका छ ।

झु हाई युनको गस्तीका कारण ताइवानले २४ नटिकल माइल क्षेत्रमा निगरानी बढाएको छ । पछिल्ला केही वर्षहरूमा चीनको जनमुक्ति सेनाको नौसेनाले ताइवान वरपर आफ्नो गतिविधि, जहाज र विमानहरूको संख्या बढाएको छ। धेरै पटक उनीहरु ताइवानको सामुद्रिक सिमाना नजिक पुगेका छन् ।

ताइवानको राजधानी ताइपेईले रणनीतिक र कूटनीतिक रूपमा धेरै पटक यसको विरोध गर्‍यो। संयुक्त राष्ट्रसंघको सामुद्रिक नियम अनुसार कुनै पनि देशले २४ नटिकल माइलसम्मको आफ्नो सामुद्रिक क्षेत्रलाई मान्न सक्छ । उससँग त्यो सीमाको सबै अधिकार छ। तर फेब्रुअरी १५ र १७ मा चीनको दोस्रो जहाज डा याङले डाटा ट्र्याकिङ गरेको थियो।

ताइवानको रक्षा मन्त्रालयले सन् २०२० देखि चीनले वायु रक्षा पहिचान क्षेत्रमा धेरै पटक लगातार सैन्य कारबाही गरेको जनाएको छ। यही क्षेत्रबाट ताइवानले चिनियाँ जहाज, विमान र मिसाइलको आगमन पत्ता लगाउँछ। सन् २०२० मा मात्रै चीनले यस क्षेत्रमा ४ सय पटक घुसपैठ गरेको थियो। २०२३ मा, यो घुसपैठ १७०० गुणा बढेको थियो।

अक्टोबर २०२० मा अमेरिकी सभामुख नयान्सी पेलोसीले ताइवान भ्रमण गर्दा चीनले ताइवानमा घुसपैठ बढायो। चिनियाँ विमान र युद्धपोतले १२ नटिकल माइलसम्म घुसपैठ गरेका थिए । यो चीनको पहिलो स्ट्राइक थियो। त्यसपछि ताइवानले उसलाई रोक्यो । यसपछि चीनले ताइवानको आकाशमा २७ वटा बेलुन छोड्यो । यसबाहेक ताइवानको वरिपरि ११ चिनियाँ तटरक्षक जहाजहरू देखिएका छन्।